Brein

Wat hebben chakra's en verslavende middelen met elkaar te maken? De hersenen, dat is toch ons verstand? Waar zitten emoties? Deze vragen komen aan bod op de volgende 6 pagina's. In a nutshell staan hier de hoofdroutes van het brein met het lichaam.

Emoties-brein-lichaam-gedrag-hormonen
Alles wat leeft, is er op ingericht om zelf te bestaan én om als soort voort te bestaan. Hierbij is de omgeving van essentieel belang. Al het leven heeft daarom systemen ontwikkeld om te reageren op mogelijkheden én gevaren in de omgeving. Dit gebeurt automatisch en intuïtief, ook bij mensen is dat grotendeels zo. De hersenen geven aan, wat we moeten gaan doen. Daartoe geven ze een seintje aan de hypofyse, die een hormoon afgeeft dat het lichaam aanzet tot actie. De belangrijkste hormonen zijn 1. om energie te krijgen; eten 2. voortplanting, liefde en 3. om gevaar het hoofd te bieden door vechten of vluchten. De meest omvangrijke systemen in het lichaam hebben met deze 3 'taken' te maken. Verder moet men zorgen water te kunnen drinken en lucht uit de omgeving binnen te krijgen. De systemen daarvoor zijn minder uitgebreid. Dit heeft er mee te maken dat het een kwestie is van leven of dood, je móét in de buurt van water en lucht zijn. Ook de lichaamstemperatuur is afhankelijk van de omgeving en moet regelmatig op peil gebracht worden. De regeling van al deze zaken gebeurt vanuit het midden van het brein, in het meso-corticolimbische systeem. De manier waarop de zaken binnen de verschillende systemen worden aangepakt heeft onderling duidelijke parallellen. Dit maakt het makkelijker om te begrijpen hoe ze werken. Ook onze dierlijke voorouders hebben systemen voor deze functies, deels vergelijkbaar met de menselijke, deels anders, aangepast aan de mogelijkheden en gevaren in hùn omgeving.

Circuits en lichaamsassen van het motivationeel systeem
De hypofyse hangt aan het mesocortico-limbische systeem, ook wel het morivationeel systeem genoemd. Dit systeem haalt informatie op vanuit de rest van de hersenen. Dat zijn ervaringen van vroeger die in het geheugen zijn vastgelegd met een label: 'succesvol' of 'onsuccesvol': lekker of vies; fijn of verdrietig; geweldig of iets om boos-of-bang van te worden. Wij nemen deze labeling gewaar in de vorm van emoties. Emoties zijn vooral gekoppeld aan ervaringen op het gebied van de liefde of van gevaren. De ervaring van 'lekker' of 'vies' noemt men meestal niet een emotie, maar je zou ze er beter wél toe kunnen rekenen. Het eetsysteem vraagt net als de andere twee systemen energie, actie en aandacht. Uiteindelijk moeten deze tegen elkaar worden afgewogen.

Als er een kans is dat je later veel gevaren het hoofd moet bieden, dan wordt je er van binnen-uit toe aangezet om daar alvast op jonge leeftijd mee te oefenen Dit oefenen met gevaar en spanning, wat ook bij dieren te zien is, soms zelf uitgelokt in spel, krijgt een koppeling met een positieve emotionele bekrachtiging ('beloning'), als het slaagt. Positieve en negatieve ervaringen leiden tot leren en groeien. Zo wordt een uitgebreid repertoire ontwikkeld, dat later van pas kan komen. Geleidelijk wordt de controle vanuit de prefrontale kwabben vóór in de hersenen over het emotionele gedrag groter en gaat men zichzelf regels opleggen. Deze kwabben zijn met 24 jaar volgroeid.

Groeien tijdens slaap   
De epifyse ligt meer achterin het brein dan de hypofyse. Het geeft slaaphormoon af. Slapen dient om de ervaringen van overdag te kunnen opslaan en te ordenen, zonder dat er steeds nieuwe ervaringen tussendoor komen. Na het ordenen kan het lichaam groeien, hersenverbindingen versterken of verzwakken, zodat we een volgende keer nog beter in staat zijn een goede reactie te geven. Je leert geleidelijk aan wàt veilig is en wààr je voor moet oppassen. Behalve dat het brein gevuld raakt met beelden, kunnen er nóg fundamentelere aanpassingen plaats vinden, namelijk dat de instellingen van de hormoonsystemen-zèlf veranderen. De hormonale 'instellingen' zijn heel precies afgesteld. Daarom houdt men meestal lang min of meer hetzelfde gewicht en is afvallen zo moeilijk. Wanneer één van de 3 hypofyse-systemen in de knel komt, bij voorbeeld als er lang heel  weinig voedsel te vinden is, dan kan het brein zich daaraan gaan aanpassen. Het lichaam kan dan bij voorbeeld ingesteld raken op minder activiteit of op een andere vorm van vetopslag. De 'instellingen' kunnen dus bij hongersnood gaan veranderen (dit laat onderzoek naar de Amsterdamse hongerwinter zien). Het is vergelijkbaar met de situatie dat iemand veel gevaar of stress heeft ervaren en dan extra alert wordt op gevaren. Overigens lijkt het brein ook zonder acute noodsituaties de 'instellingen', afzonderlijk én onderling, aan te passen aan de ervaringen van de afgelopen dag en uit het verleden. Andere 'instellingen' leiden tot ander gedrag, zelfs soms tijdens het leven tot een andere 'persoonlijkheid'.

Dagelijks
We kijken rond naar wat we nodig hebben, vergelijken de omgeving met de opgeslagen vroegere ervaringen. Er ontstaat meestal een ritme waarin alle behoeften aan bod komen; dit is het duidelijkst bij dagelijks slapen en trek krijgen om te gaan eten. Dit ritme is grotendeels van binnenuit bepaald, de dagelijkse trek, maar enige invloed hierop is er natuurlijk ook. Minder bewust zijn we van voortdurende aanwezigheid van de emotionele processen, dat we permanent opletten of onze omgeving ons gunstig óf vijandig gezind is. Er lijkt zelfs een innerlijke behoefte te zijn de emotionele circuits regelmatig te activeren, misschien bij wijze van oefening.  Deze activering vindt niet alleen plaats door werkelijk iets te doen, maar kan ook ontstaan door te kijken, door inleving en mee te leven. Dit verklaart dàt we graag t.v. en film kijken en ook waarnáár.

Chakra's
De Oosterse geneeskunde kent energiepunten in het lichaam. Deze 'chakra's' verbinden hormonale en neurale stelsels. Afgaand op de omschrijving komen de onderste drie chakra's overeen met de drie systemen voor 1. eten, 2. liefde en 3. bedreigingen het hoofd bieden. De bovenste vier chakra's integreren op verschillende manier de onderste drie. Bij de chakra's horen bepaalde kleuren.

Kroonchakra epifyse
Voorhoofdschakra hypofyse
Keelchakra communicatie